Przyczyny upadku Cesarstwa Bizantyńskiego

[Dagorad]

Jest taki temat związany z Zachodnim to może i o wschodnim się "przyjmie". Jak wielki wpływ na upadek Bizancjum miała IV krucjata? Czy tylko przyśpieszyła to co było nieuniknione?

[Ouroboros]

Ciekawy temat. Na razie krótko i "luźno". Wydaje się, że IV krucjata to chyba największy kataklizm jaki przeżyło cesarstwo w swej dotychczasowej historii. To "mógł" być początek końca.

IV krucjata miała olbrzymi wpływ na marginalizację pozycji Bizancjum na arenie "międzynarodowej". Łupy zdobyte na "Rzymianach" były ogromne, prześwietne miasto straciło swe bogactwa. Dopóki cesarstwo traciło terytoria i przegrywało bitwy - Mantzikert, najazdy Arabów, Turkmenów itd. ale sam "II Rzym" był nietknięty", dopóty imperium wykazywało zdumiewające możliwości regeneracji. Perskie triumfy w VII wieku udało się przemienić w zwycięstwo Bizancjum, między innym dzięki skarbom kościelnym, za które zbudowano nową armię. Następstwa tureckich zwycięstw w XI wieku udało się zneutralizować dzięki wspaniałej polityce Aleksego i Jana Komnena. Być może inni daliby radę zneutralizować skutki fatalnych rządów Angelosów, którzy nie cieszyli się poparciem społeczeństwa czy armii. Po zdobyciu Konstantynopola rozpoczęła się żmudna droga cesarstwa nicejskiego do odzyskania miasta. Jednak straty materialne doprowadziły, że Bizancjum już nigdy nie odzyskało pozycji mocarstwowej.

Oczywiście można mniemac, że gdyby nie zdobyliby Konstantynopola krzyżowcy to zrobiłby to ktoś inny.
Cesarstwo było "odwiecznym" celem Normanów Sycylijskich, próbował je zdobyć m. in. Boemund I Antiocheński. Antybizantyjską politykę Normanów kontynuował cesarz Henryk VI. W chwili śmierci był w trakcie przygotowywania wielkiej armady, która miała ruszyć w kierunku wschodnim. Pytanie gdzie miała wylądować? W Ziemi Świętej czy na wybrzeżu Konstantynopola? To oczywiście gdybanie. Następca i syn Henryka VI, Fryderyk Hohenstauf nie był fanatycznym wrogiem Greków jemu chodziło przede wszystkim o odbudowę cesarstwa rzymskiego na terenie Italii i podporządkowanie papiestwa (tezę o chęci całkowitego zniszczenia papiestwa raczej należy odrzucić), Bizancjum było jego sojusznikiem (Jan Watatzes).

Co do samych przyczyn upadku Konstantynopola w czasie IV krucjaty:

Fortyfikacje Konstantynopola przetrwały niejedno ciężkie oblężenie i tak też rozumował cesarz Aleksy III w czasie IV krucjaty. Z tym, że nie poczynił prawdopodobnie żadnych przygotowań do odparcia inwazji...

Przygotowywane do obrony miasto mogłoby liczyć na odsiecz cesarskiej armii. Oczywiście jej stan w owym czasie jej kwestią sporną. Stara teza, którą ferował m. in. S. Runciman głosi, że wspaniała komneńska armia została stracona pod Myriokefalonem w 1176. Zwycięstwa Bizantyjczyków pod Hyelion and Leimocheir rok później jednak pokazują, że zrobienie z Myriokefalonu ostatecznej klęski armii komneńskiej są delikatnie mówiąc nadużyciem. Większym problemem są kwestie nierozsądnej polityki Manuela Komnena, który swoimi posunięciami politycznymi narażał skarb państwa na duże straty. Skarb państwa jeszcze bardziej ulegał "erozji" za następców Komnenów Angelosów, którzy go zwyczajnie dobijali rozrzutnością. Ale nawet pustki w skarbcu przy odpowiednio zdolnym cesarzu (Herakliusz, Aleksy Komnen) pokazały, że wykorzystując bogactwo miasta można było w realtywnie krótkim czasie odrodzić potęgę bizantyjskiej armii.

Problemem był również sam cesarz Aleksy III, który był zwykłym uzurpatorem nie cieszący się oddaniem armii. Nawet doborowa gwardia wareska, tradycyjnie wierna cesarzowi, nie okazywała mu przywiązania.

Tak, że na zdobycie miasta złożyło się kilka niekorzystnych dla Bizancjum czynników.

Specem jest jednakże Eutyches!

Dziękuję szlachetny

Ouroborosie

za niezasłużony komplement, ale od Ciebie nabiera on innej jakości.
Zacznijmy od tego, ze nie było takiego tworu jak Cesarstwo Bizantyjskie
Twór ten, o dziwnej nazwie pojawił się w głowach historyków, stosunkowo niedawno, i od razu wprowadził zamieszanie swoją nazwą, sugerując, że mamy do czynienia z nowym państwem, mającym swoją stolicę w Konstantynopolu...
To tyle tytułem uwagi, nie do treści tematu, skądinąd bardzo ciekawego, ale tak na wszelki wypadek, by lepiej przedstawić mój punkt widzenia.
Również skrótowo, nie dla lekceważenia tematu, ale zwykły brak czasu...Zaznaczam, ze mój punkt widzenia nie stoi w opozycji do szlachetnego

Ouroborosa

, jest tylko próbą, moją, ale wcale nie jakoś nową, bo wiele się już o tym napisało, o zdiagnozowaniu Cesarstwa Wschodniorzymskiego i przyczyn jego upadku.
Nazwę to, roboczo:
pierwsze pęknięcie w fundamentach Imperium Wschodniorzymskiego.

Wyobraźmy sobie sytuację, ze pewna grupa etniczna silnie zakorzeniona. w chrześcijaństwie jest atakowana za część gramatyczną, która pojawia się w ich religijnych teologicznych dysputach.
Chodzi oczywiście o monofizytyzm I jego twórcę Eutychesa. Abstrahując od powstania tej teologii osoby szlachetnego Eutychesa, skupmy się na tym kto przejął monofizytyzm...
Ludność która przyjęła tę doktrynę religiją a raczej religię była pochodzenia koptyjskiego, uznajmy wbrew Wikipedii , ze byli to potomkowie rdzennej ludności, wyróżniający się od innych nacji zamieszkujących z nimi Egipt, wyglądem, kulturą i językiem.
Nasuwa się pytanie, jak ma się to do omawianego tematu? Wbrew pozorom I to bardzo...
Ludność ta zawiadywała największym zbożowym spichlerzem śródziemnomorskiego obszaru. Wykorzystywana na przestrzeni wieków przez kolejnych rzymskich imperatorów, swoje apogeum osiąga w V wieku n.e. podczas sporów religijnych, gdzie egzekwowanie rozporządzeń hierarchii świeckiej, sprzęga się z decyzjami synodalnymi...Efektem jest tworzenie się atmosfery nieufności, niechęci a nawet nienawiści do wtedy rządzących w Konstantynopolu. Znając już ze szkoły podstawowej tezę o ścisłym współdziałaniu władzy świeckiej i struktur kościelnych, musimy sobie to przypomnieć, że do sprawnej maszyny cesarstwa przypominającej mniej lub bardziej tryby dobrze naoliwionej maszyny wrzucono garść piachu...Zaskrzypiała, dalej funkcjonuje, ale im bardziej wrzucony piach wchodzi w poszczególne partie machiny, a czasami rządzący dorzucają teologiczno- decyzyjnego piachu, ta państwowa organizacja zaczyna się coraz bardziej psuć...
Drugie pęknięcie I swoisty początek końca wg mnie.
Wojna z Persami.
Abstrahując od wojny domowej jaka miała wtedy miejsce i ułatwia zwycięski marsz Persów, dochodzi do wyniszczającego, jak się potem okazuje, obie strony konfliktu...Począwszy od 610 roku gdy Persowie przekraczają Eufrat aż po 630, gdy kończąc wojnę, na piechotę wkracza Herakliusz do odbitej Jerozolimy z relikwią Krzyża Zbawiciela,- 21 marca...
Konsekwencje wojny z Persami
Bałkany stracone na rzecz Awarów,Chorwatów, Serbów, Bułgarów itp...wymieniam w jednym ciągu zdając sobie sprawę, że chronologicznie i nazwotwórczo wyglądają te nacje inaczej, ale to tak dla własnego wygodnictwa
*Azja Mniejsza poza cienkim skrawkiem pontyjskiego obrzeża, wyniszczona i pozbawiona materialnych zasobów
*Konsekwencją- pozbawiony skarb dochodów stoi pustkami
*Okupacja Perska pozwala na wzmożony ruch kościołów lokalnych pogłębia się ich niezależność organizacyjna
*Zniszczenia wojenna pogłębiają chaos komunikacyjny

Uwaga!!!

*Odżywa wspomniany przeze mnie konflikt religijny pomiędzy monofizytami a władzami w Konstantynopolu
*Herakliusz jako dowódca wojskowy okazuje się rzadko spotykanym kunsztem, ale w sprawach religijnych popełnia ogromny błąd, ogłasza w 638 roku Ekhtesis, w niej nowa doktryna religijna mająca pogodzić wszystkich, a wzbudza jeszcze gorętszy sprzeciw wszystkich zainteresowanych
Trzecie pęknięcie w fundamentach I początek powolnego umierania wg mnie
1. I zbiega się to wszystko z podbojami Arabów, bo już od 633 roku rajdy arabskie nie natrafiają na specjalny opór osłabionego Bizancjum, I tutaj dochodzą wspomniane kwestie religijne, które mają swoje ujście:
2. w braku popularności odnowionych rządów Konstantynopola, a także proarabskich sympatiach monofizytów, którzy widzieli w Arabach tych, co pozwala im odetchnąć od jurysdykcji bizantyjskiej.

To tyle tytułem wstępu, mam nadzieję, że znajdą się chętni by podać swoje przemyślenia, bo wbrew temu, co można przypuszczać nikt jeszcze nie postawił ostatecznej analizy odnośnie przyczyn upadku Cesarstwa Wschodniorzymskiego.

[Araven]

Witam temat bardzo ciekawy i jeden z moich ulubionych. Z pewnoscią wypowiem się szerzej na razie tylko kilka haseł napiszę:

Duży wpływ na późniejszy upadek cesarstwa wschodniorzymskiego miały wg mnie następujące okoliczności:
1. Agresywna polityka Normanów w Italii w II-ej połowie XI wieku - Robert Guiscard i jego ataki na Cesarstwo w tym Dyrrachion
2. Związany z tym sojusz cesarstwa z Wenecją i uprzywilejowanie jej kupców (którym bardzo obniżono opłaty celne w stosunku do innych nacji i samych bizantyńczyków. Co zmniejszyło wpływy do skarbca cesarskiego z ceł i opłat od kupców oraz co istotniejsze osłabiło konkurencyjność cesarskich kupców, co potem pozwoliło Wenecjanom zdominować handel w cesarstwie w tym czarnomorski.
3 Rozwój potężnych magnackich rodów zwłaszcza w Azji Mniejszej, Angelosów, Dukasów, samych Komnenów, Paleologów i innych. Stopniowe osłabienie władzy cesarskiej na ich rzecz.
4. Załamywanie się systemu temów, stopniowe zmniejszanie ilości i wielkości tzw. działek stradiockich - z którch posiadania utrzymywali się stradioci - konnica w służbie cesarza, będąca elementem obrony cesarskich granic i wmontowana w system temów.
5. Ciągłe pojawianie się nowych sił i ludów z jakimi walczyło cesarstwo od X wieku, Rusowie, Bułgarzy, Pieczyngowie, Seldżucy, Turkmeni, Węgrzy, oraz wzrost siły i znaczenia Słowian w tym Serbów.
6. Krucjaty przed 1204 rokiem - doprowadziły do zaostrzenia relacji z Zachodem i były z jednej strony wsparciem dla Cesarstwa z drugiej konkurencją dla niego i zagrożeniem.
7. Ogólne obniżenie poziomu profesjonalizmu kadry najwyższych dowódców wojskowych i oficerów Cesarstwa i coraz większe opieranie się na wojskach najemnych.
Oczywiście rozwinę stopniowo poszczególne punkty i dodam nowe ale na razie to tyle. Pozdrawiam.

[Ouroboros]

2. Związany z tym sojusz cesarstwa z Wenecją i uprzywilejowanie jej kupców (którym bardzo obniżono opłaty celne w stosunku do innych nacji i samych bizantyńczyków. Co zmniejszyło wpływy do skarbca cesarskiego z ceł i opłat od kupców oraz co istotniejsze osłabiło konkurencyjność cesarskich kupców, co potem pozwoliło Wenecjanom zdominować handel w cesarstwie w tym czarnomorski.

Tak to niezwykle ważna kwestia.

Innym problemem, nie związanym bezpośrednio z tytułem tego tematu, jest pytanie tylko czy Aleksy Komnen, który przez niektórych uważany jest za "prekursora" tego nieszczęsnego procederu miał wybór? Potrzebował natychmiastowej pomocy, więc cudzoziemscy kupcy skorzystali.

Podobna sprawa jest z dokonaną przez niego deprecjacją bizantyjskiej monety, jedynego pewnego środka płatniczego w ówczesnym świecie.

na razie tyle bo czas mnie goni.

[Baal-Melkart]

1. I zbiega się to wszystko z podbojami Arabów, bo już od 633 roku rajdy arabskie nie natrafiają na specjalny opór osłabionego Bizancjum, I tutaj dochodzą wspomniane kwestie religijne, które mają swoje ujście:
2. w braku popularności odnowionych rządów Konstantynopola, a także proarabskich sympatiach monofizytów, którzy widzieli w Arabach tych, co pozwala im odetchnąć od jurysdykcji bizantyjskiej.

Odpadnięcie Lewantu i Egiptu z pewnością dotkliwe, to jednak z perspktywy Konstantynopola mogło mieć też paradoksalnie skutek pozytywny. W kontekście kwestii religinych właśnie. No ale gdy jeden spór stał się z powodu Arabów nieaktualny to pojawił się nowy między ikonoklastami i ikonodulami.

*Odżywa wspomniany przeze mnie konflikt religijny pomiędzy monofizytami a władzami w Konstantynopolu
*Herakliusz jako dowódca wojskowy okazuje się rzadko spotykanym kunsztem, ale w sprawach religijnych popełnia ogromny błąd, ogłasza w 638 roku Ekhtesis, w niej nowa doktryna religijna mająca pogodzić wszystkich, a wzbudza jeszcze gorętszy sprzeciw wszystkich zainteresowanych
Trzecie pęknięcie w fundamentach I początek powolnego umierania wg mnie

Nie za wcześnie? Bizancjum co prawda na pozycje Imperium już nigdy nie powróciło ale za Bułgarobójcy można śmiało mówić o mocarstwie. Gdybym miał osobiście wyznaczać datę początków końca to skłaniałbym się ku wiekowi XI (bez panowania Bazylego II). Choć i tu można wskazywać na proces odbudowy po bitwie pod Manzikertem.

Hmmmm.....polemizowałbym, ale nie dlatego że mi się nie chce, ale z braku czasu, to kiedyś szlachetny Baalu-Melkart ustosunkuję się do tego co napisałeś....Na razie tylko to mi tak na szybkiego przyszło do głowy, są lepsze mapy, wiem
pozdrawiam