RZECZPOSPOLITA OBOJGA NARODÓW:
PREZENTACJA JEDNOSTEK
Przygotowałem prezentację jednostek Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVIII wieku do moda European Wars (Rome Total War). Jednostki podzieliłem na 2 grupy: wczesny XVIII wiek (A) i drugą połowę tegoż stulecia (B).
Ich liczba jest znacznie większa niż zazwyczaj w modzie EW, bo aż 34 jednostki. Gracz będzie miał do dyspozycji wiele różnorodnych oddziałów piechoty i kawalerii. We wczesnej epoce są jednostki charakterystyczne dla XVII wieku takie jak: husaria, pikinierzy, rajtarzy, trabanci, hajducy. W epoce drugiej natomiast nie zabraknie nowszych typów jednostek takich jak: grenadierzy, Kawaleria Narodowa czy huzarzy.
Jest to zupełnie nowa wersja jednostek polskiej frakcji w porównaniu do bety moda. Wszystkie jednostki zostały zreskinowane od nowa a ich liczba została podwojona. Starałem się zadbać o detale mundurów i zbroi tak aby były widoczne różnice między wczesną (na wzór Francji Ludwika XIV - mundury dłuższe, większe), a późną epoką (mundury zainspirowane lekkimi, obcisłymi pruskimi uniformami). Nawet fryzury są dostosowane do epok i specyfiki jednostek.
Dziękuję dla ekip Lordz oraz Ogniem i Mieczem za użyczenie niektórych elemntów tekstur i modeli dla XVIII-wiecznego uzbrojenia oraz umundurowania.
FLAGA:
Pierwotnie polską barwą narodową był karmazyn, stanowiący symbol dostojeństwa i bogactwa, a zarazem uważany za najszlachetniejszy z kolorów. Z uwagi na cenę barwnika - koszenili uzyskiwanej z larw czerwca polskiego, mało kto mógł sobie na niego pozwolić, dlatego też był on wykorzystywany jedynie przez najbogatszą szlachtę i dostojników państwowych.
Na pierwszych flagach i sztandarach reprezentujących Królestwo Polskie widniał biały orzeł w koronie na czerwonym tle. Jan Długosz opisując przygotowania do bitwy pod Grunwaldem pisze o "chorągwi wielkiej, na której wyszyty był misternie orzeł biały z rozciągnionemi skrzydły, dziobem rozwartym i z koroną na głowie, jako herb i godło całego Królestwa Polskiego"[3].
Barwami królewskimi Rzeczpospolitej Obojga Narodów był sztandar złożony z trzech pasów: dwóch czerwonych umieszczonych w dole i na górze oraz oddzielającym go pasie białym, na których umieszczano zwykle czterodzielny Herb Rzeczypospolitej Obojga Narodów o czerwonym tle zawierający dwa pola przedstawiające białego Orła w koronie, czyli symbol Korony i dwa z wizerunkiem Pogoni - herbu Litwy. Na tarczy sercowej znajdował się najczęściej herb rodowy aktualnie panującego monarchy.
Barwy biała i czerwona zostały uznane za narodowe po raz pierwszy 3 maja 1792. Podczas obchodów pierwszej rocznicy uchwalenia Ustawy Rządowej damy wystąpiły wówczas w białych sukniach przepasanych czerwoną wstęgą, a panowie nałożyli na siebie szarfy biało-czerwone.
Rzeczpospolita w czasach saskich
W I połowie XVIII wieku Rzeczpospolita przeżywała okres poważnego kryzysu politycznego. Były to czasy kiedy w Polsce rządzili królowie z saskiej dynastii Wettynów, August II (1697–1733) i August III (1733–1763). Ich panowanie było jednak przerywane kolejnymi elekcjami i rządami Stanisława Leszczyńskiego (1704–1709 i 1733–1736).
Wojna północna
August II rozpoczął starania o nabytki nadbałtyckie. Już w podpisanych pactach conventach zobowiązywał się do odzyskania utraconych ziem Rzeczypospolitej. Po odzyskaniu dla Polski Podola (pokój karłowicki w 1699 roku), uwagę swą skierował na Inflanty. Państwa tworzące Ligę północną zmierzały do osłabienia pozycji Szwecji nad Bałtykiem. August II liczył na odzyskanie Inflant, które miały stanowić dziedziczne władztwo Wettynów. Król zamierzał dzięki tej zdobyczy wzmocnić władzę monarszą w Polsce. [3]Elektor saski wszedł w sojusz z Danią i Rosją.
W 1700 r. saski atak na Inflanty rozpoczął III wojnę północną. August II przystąpił do wojny bez zgody sejmu. Rzeczpospolita nie była oficjalnie stroną konfliktu. Król Szwecji Karol XII bardzo szybko pobił Duńczyków i skierował się przeciwko Rosji, którą pokonał w bitwie pod Narwą. W 1701 armia szwedzka wkroczyła w granice Rzeczypospolitej. Szlachta koronna podzieliła się na dwa wrogie obozy – na początku 1704 r. przeciwnicy Augusta zawiązali konfederację warszawską i ogłosili bezkrólewie, a nieco później zwolennicy Sasa utworzyli konfederację generalną w Sandomierzu. W lipcu grupa przeciwników Augusta II pod militarną presją Szwedów, obrała królem wojewodę poznańskiego Stanisława Leszczyńskiego.
Wojna domowa w Polsce
Rozpoczęła się faktycznie wojna domowa. W sierpniu 1704 w Narwie August w imieniu Rzeczypospolitej zawarł sojusz z Rosją. Oznaczało to, iż Polska przystąpiła oficjalnie do wojny ze Szwecją, po stronie Rosji. Niestety okupacja elektoratu Saksonii przez Szwedów zmusiła Augusta do abdykacji w pokoju w Altranstädt 1706. Gdy latem 1709 Piotr I pokonał Szwedów w bitwie pod Połtawą, Leszczyński pozbawiony pomocy Karola XII uszedł do Szczecina. Chociaż wojna północna nie uszczupliła polskiego terytorium, przyniosła straszliwe zniszczenia, potęgowane przez epidemie. August II odzyskał tron Polski, podjął próbę wzmocnienia władzy królewskiej, korzystając z obecności wojsk saskich w Rzeczypospolitej. Spowodowało to antykrólewskie wystąpienia.
Sejm niemy
1 lutego 1717 odbyła się w Warszawie jednodniowa sesja sejmu walnego mająca charakter pacyfikacyjny. Z obawy o zerwanie obrad do głosu nie zostali dopuszczeni posłowie inni niż Stanisław Ledóchowski oraz ci, którzy odczytywali nowe uchwały, przez co całe wydarzenie zostało nazwane "sejmem niemym". W związku z jego postanowieniami (m.in. zmniejszeniu władzy hetmanów, ograniczeniu władzy senatu, rozwiązaniu formacji rajtarów i zabronieniu Augustowi II Mocnemu opuszczania terytorium kraju na dłuższy czas) rozpoczął się okres zależności Polski od Imperium Rosyjskiego.
Rzeczpospolita w czasach stanisławowskich
Sytuacji w kraju zaczęła się gwałtownie zmieniać razem z objęciem tronu przez, narzuconego przez Rosję, Stanisława Augusta Poniatowskiego, który w 1764 rozpoczął przeprowadzanie reform w ustroju państwowym.
W związku z prawami politycznymi, jakie przyznane zostały innowiercom 29 lutego 1768 w Barze została zawiązana konfederacja szlachty przeciwko Rosji oraz posłusznemu jej królowi Polski. 23 marca Rada Senatu podjęła uchwałę o wezwaniu wojsk rosyjskich w celu stłumienia powstańców, których przywódcą był m.in. Michał Hieronim Krasiński. 25 września Turcja popierając konfederatów wypowiedziała wojnę Rosji. Powstańców poparła także Francja. Walki objęły swoim zasięgiem większość ziem Polski. 13 października 1770 konfederacja ogłosiła detronizację władcy Polski, który w niejasnych okolicznościach został porwany przez powstańców 3 listopada 1771. 29 listopada 1772 upadł Zagórz - jedno z ostatnich miast bronionych przez konfederatów. Przez ten czas doszło to 37 ważniejszych potyczek zbrojnych.
Skutkami próby ratowania Polski była nieoszacowana ilość poległych. Ludzi biorących udział w walkach, którzy przeżyli zesłano na Syberię (ponad 14 000 konfederatów) lub przymusowo wcielono do armii rosyjskiej.
Polska armia (mały przegląd jednostek):
W XVIII wieku najpierw Wettynowie, a potem Stanisław August Poniatowski próbowali zreformować armię i zwiększyć jej liczebność. Niestety wskutek zrywania sejmów przez przekupionych przez Rosję bądź Prusy posłów nie udało się tego dokonać. Armia była więc śmiesznie mała (ok. 40.000 żołnierzy ok. 1763 roku) wobec tego czym dysponowali sąsiedzi (Prusy – ok. 140.000, Rosja i Austria ok. 200.000), a na dodatek jak pisał Jędrzej Kitowicz źle uzbrojona i dowodzona. Brakowało infrastruktury; magazynów kwater itd.
Brakowało też odpowiedniej kadry oficerskiej. Założona przez króla Stanisława Szkoła Rycerska tylko częściowo rozwiązała ten problem. Sam król przewidywał, że będzie ona dostarczać kadr raczej Rosjanom, ponieważ w XVIII wieku często oficerowie jednych państw dowodzili wojskami innych państw.
Jednocześnie magnateria utrzymywała własne armie zaciężne. Pikinierzy do końca XVII wieku wyposażeniu byli w moriony i kirysy, a później w kolety. Ich uzbrojenie obok piki stanowiła także broń sieczna, a nierzadko i pistolet. Zarówno w Europie, jak i w Polsce, pikinierzy zaniknęli na przełomie XVII i XVIII wieku. Spowodowane to było pojawieniem się bagnetu i karabinu skałkowego.
Opisy wybranych jednostek polskich:
Grenadierzy:
Formacja piesza powstała na zachodzie Europy w pierwszej połowie XVII w., której głównym zadaniem było miotanie granatów ręcznych. W XVIII wieku oddziały grenadierów przekształciły się w doborowe jednostki przeznaczone do ataków na bagnety.
Grenadierzy uzbrojeni byli w karabiny z bagnetami (początkowo mieli także granaty ręczne) i krótkie szable piechotne - tzw. tasaki. Za czasów Napoleona całkowity ciężar oporządzenia grenadiera wynosił 27-35 kilogramów.
Podobnie jak w innych krajach europejskich, również w Polsce powstały pułki grenadierów (w XVIII wieku regiment gwardii pieszej koronnej, a w okresie Królestwa Kongresowego pułk grenadierów gwardii) i kompanie grenadierów (tzw. kompanie wyborcze) przy batalionach piechoty (w Legionach, w wojsku Księstwa Warszawskiego oraz Królestwa Kongresowego). Podczas insurekcji kościuszkowskiej nazwę grenadierów nadano doborowym regimentom kosynierskim (grenadierzy krakowscy, sandomierscy i lubelscy).
Rajtaria:
Rajtarzy (od niem. Reiter – "jeździec") – polskie określenie jazdy używającej w walce przede wszystkim pistoletów.
Od czasów Jana III Sobieskiego zaczęto w Polsce używać zamiennie pojęć rajtaria i arkebuzeria, co było związane z rozwiązaniem tej drugiej formacji w tym właśnie czasie.
W I poł. XVIII w. przestano rozróżniać rajtarię ciężką jako odrębny od kirasjerów typ jazdy. W państwach gdzie była jazdą lekką została rozwiązana; w Polsce w 1717 r. na mocy postanowień tzw. sejmu niemego.
Husaria:
Polska jazda należąca do narodowego autoramentu, znana z wielu zwycięstw formacja kawaleryjska Rzeczypospolitej, obecna na polach bitew od początków XVI do połowy XVIII wieku. Była wykorzystywana do przełamywania sił nieprzyjaciela poprzez zadawanie rozstrzygających uderzeń w postaci szarż, które w najważniejszym okresie jej istnienia kończyły się zazwyczaj zwycięstwami.
Ze względu na nietypowe uzbrojenie i taktykę husaria jest zaliczana do najskuteczniejszych formacji wojskowych w dziejach kawalerii.
Husaria była z początku jazdą lekką. Racowie ubierali się w kaftany, a ich podstawową bronią defensywną była drewniana "tarcza turecka" o charakterystycznie wydłużonym jednym rogu. Niedługo potem zaczęto używać lekkich zbroi i szyszaków. Broń ofensywną stanowiła długa kopia (4,5 do 6,2 metra) drążona w środku i wzmacniania oplotem z rzemienia, a przez to lekka, stanowiąca opracowany w Polsce wariant rozwojowy kopii typu węgierskiego. Charakterystycznym jej elementem był długi na 2,5-3 metrów proporzec w barwach danej roty. Technologia wytwarzania kopii husarskich polegała na doborze drewna i takim okręcaniu skórą by uzyskać bardzo lekką, a jednocześnie doskonale sztywną broń o znacznym zasięgu. Kopie te w trakcie szarży nie wyginały się w dół pod własnym ciężarem. Środek ciężkości kopii husarskiej był przesunięty do tyłu (stosunkowo ciężka przeciwwaga-kula, służąca także jako osłona dłoni żołnierza), co ułatwiało manewrowanie bronią. Grot kopii przedłużały dwa, około półtorałokciowe stalowe "wąsy" (lub "pióra"), wzmacniające drzewce i uniemożliwiające odrąbanie grota. Kopie, jako jedyny rodzaj broni narodowego autoramentu, dostarczane były przez władze wojskowe. Chodziło o to, by broń ta – jednorazowego użytku – była jak najbardziej jednolita. W rejestrach wojskowych (tzw. rollach) można poznać roty husarskie po powszechnie stosowanym skrócie p.t.d.p., który oznaczał pancerz, tarczę, drzewo i przyłbicę. Szabli husarskiej, jako broni oczywistej w omawianej epoce, nie wymieniano; dochodziły do tego koncerz i pistolety, a wcześniej (w XVI wieku) łuk i czekan; długa broń palna początkowo zalecana, w XVII wieku stała się obowiązkowa dla pocztowych. Po reformach Stefana Batorego husaria zaczęła się przekształcać w jazdę nieco cięższą. Zaczęto używać półpancerzy o wzmocnionej (do 8 mm) pośrodku napierśnika "ości" i masywniejszych szyszaków, w tym także typu kapalinowego. Uzupełnienie napierśnika i naplecznika (w okresie późnym odrzuconego i zastąpionego krzyżującymi się pasami ze skóry) były karwasze i – tylko przez krótki okres – nabiodrniki. Tarczę podłużną zastąpił okrągły, turecki kałkan, który później wyszedł z użytku. W połowie XVI wieku dodano husarzowi koncerz (o długości do 160 cm) służący do kłucia (ewentualnie rozdzierania kolczug), a używany w boju po skruszeniu kopii. Pod koniec XVII wieku w formacjach husarskich i pancernych pojawiła się zbroja karacenowa. Zbroja ta była cięższa i droższa od zbroi płytowej, a przy tym stanowiła słabszą od niej ochronę, toteż była używana głównie przez dowódców i to jako zbroja paradna.
Pancerni:
Jazda pancerna wykształciła się z jazdy kozackiej, tzw. kozaków (nie mających jednak nic wspólnego z rodzącym się od XIV wieku Kozactwem), którym dodano cięższe uzbrojenie. W Koronie formację tę zwano potocznie czeremisami. Na Litwie istniała lokalna odmiana jazdy kozackiej - petyhorcy.
Pancerni używani byli w bitwach do wspierania uderzeń husarii, oskrzydlania, rozbicia lub ostatecznego zniszczenia przełamanego przez husarię frontu przeciwnika.
Od drugiej połowy XVII wieku pancerni stanowili przeważającą większość polskiej jazdy (60-70%). Wykorzystywani byli głównie na kresach, w walce z Tatarami i Kozakami, a podczas Potopu także przeciwko regularnym oddziałom jazdy i piechoty szwedzkiej. Oficjalnie kozaków przemianowano na jazdę pancerną w 1676, dla odróżnienia od Kozaków, kojarzonych z Powstaniem Chmielnickiego. Po reformach w 1776 roku zarówno husaria, jak i pancerni zostali przekształceni w oddziały Kawalerii Narodowej.
Dragoni:
Żołnierze formacji wojskowej zwanej dragonią, "wynalezionej" przez Henryka IV, króla Francji w końcu XVI w., którzy walczyli pieszo (rodzaj piechoty), a poruszali się wierzchem (konno). Dragoni używali broni palnej i białej. Od XVIII w. regimenty dragonii coraz częściej walczyły również konno.
Nazwa prawdopodobnie wzięła się od dużego nasycenia bronią palną, stąd porównanie do smoka (draco - niektóre źródła podają, że pierwotnie była to nazwa krótszego muszkietu, na którym widniał stylizowany smok, co następnie przeniesiono na samych żołnierzy).
Od XVIII w. dragońskie pułki Straży Przedniej były najbardziej wartościowymi formacjami kawaleryjskimi armii Rzeczypospolitej, utrzymując porządek na terenie kraju oraz walcząc przede wszystkim z buntującymi się Kozakami ukraińskimi, tzw. hajdamakami. Po likwidacji podziału na autoramenty oraz reorganizacji armii Rzeczypospolitej po I rozbiorze Polski (1772) dragońskie pułki Straży Przedniej przekształcono w pułki tzw. przedniej straży.
Regimenty dragonów koronnych:
* Regiment Gwardii Konnej Koronnej
* Regiment Konny im. Królowej
* Regiment Konny im. Królewicza
* Regiment Konny Buławy Wielkiej Koronnej
* Regiment Konny Buławy Polnej Koronnej
Regimenty dragonów litewskich:
* Regiment Gwardii Konnej Wielkiego Księstwa Litewskiego
* Regiment Dragonów Królewicza Imci Wielkiego Księstwa Litewskiego
* Regiment Konny Buławy Wielkiej Litewskiej
* Regiment Konny Buławy Polnej Litewskiej
Gwardia Konna Koronna:
Istniał też gwardyjski regiment dragonii - Regiment Gwardii Konnej Koronnej. Nazywano ich potocznie dragonami mirowskimi. Wraz z upadkiem insurekcji kościuszkowskiej skończyła się historia dragonii w armii polskiej.
Grenadierzy konni:
Obok grenadierów pieszych pojawili się również grenadierzy konni, którzy tworzyli kompanie wyborcze regimentów dragońskich lub samodzielne pułki. Do najbardziej znanych jednostek grenadierów konnych należał pułk gwardii Napoleona.
Grenadierzy konni pojawili się w Polsce także w XVIII wieku - były to doborowe oddziały regimentów dragońskich. W czasach Księstwa Warszawskiego grenadierami konnymi zwano żołnierzy kompanii wyborczych jazdy - była to jednak nazwa nieoficjalna.
Kawaleria Narodowa:
Formacja polskiej jazdy narodowego autoramentu, powstałej w XVIII wieku na bazie starszych formacji jazdy jak husaria i pancerni (pozostałych po konfederacji barskiej).
W 1775, uchwałą Sejmu rozwiązano husarię, jako formację bojową, a istniejące oddziały husarii i pancernych, pozbawione uzbrojenia ochronnego, zostały przekształcone w Kawalerię Narodową. Zanikła wraz z upadkiem I Rzeczypospolitej, by posłużyć m.in. jako wzór umundurowania w okresie późniejszym (np. kawaleria Legionów a także pierwowzór munduru ułańskiego).
Huzarzy:
Węgierska lekkozbrojna jazda powstała w XV wieku. Pierwowzorem byli racowie, którzy po odrzuceniu kopii, tarcz i pozostałego uzbrojenia ochronnego przekształcili się w huzarów.
Huzarzy umundurowani byli w charakterystyczne krótkie haftowane (węg. szamerunek) obszyte barankiem kurtki (węg. dolman) i obcisłe haftowane (cyfrowane) spodnie. Na dolman zarzucana była pelerynka z węgierska zwana mentyk. Nakryciem głowy było wysokie czako lub bermyca. Formacja ta została przejęta przez inne armie europejskie (osiągając największą popularność w XVIII wieku) i występowała do XIX wieku.
Jedne z pierwszych formacji huzarów w Polsce zostały sformowane w okresie insurekcji kościuszkowskiej – był to oddział majora Ksawerego Krasickiego, utworzony w 1794 głównie z Polaków z zaboru austriackiego. Brali udział m.in. w bitwie pod Racławicami.
Różnorodność nakryć głowy żołnierzy polskich w XVIII wieku:
PREZENTACJA JEDNOSTEK:
I. PIECHOTA
A) wczesna epoka
1. Oficer:
2. Muszkieter:
3. Grenadier:
4. Grenadier gwardii:
5. Janczar gwardii:
6. Lekka piechota węgierska:
7. Pikinier:
8. Bębniarz:
B) późna epoka
9. Muszkieter (Regiment Pieszy Buławy Wielkiej Koronnej):
10. Muszkieter (Regiment Gwardii Pieszej Koronnej):
11. Grenadier (Regiment Pieszy Łanowy):
12. Grenadier gwardii (Regiment Gwardii Pieszej Koronnej):
13. Grenadier gwardii (Regiment Gwardii Pieszej Litewskiej):
14. Lekka piechota węgierska:
15: Artylerzysta:
II. KAWALERIA
A) wczesna epoka
16. Oficer:
17. Dragon:
18. Rajtar:
19. Arkebuzer:
20. Arkebuzer elitarny:
21. Dragon gwardii:
22. Trabant:
23. Husaria:
24: Pancerny:
25. Kozacka jazda:
26. Łucznik tatarski:
B) późna epoka
27. Dragon:
28. Frejkompania Grenadierów:
29. Gwardia Konna Koronna:
30. Kirasjer gwardii saskiej:
31. Kawaleria Narodowa:
32. Huzar:
33. Trębacz:
oraz
34. Generał z początku XVIII wieku:
CREDITS:
King Louise Assurbanipal: twórca powyższego preview i większości modeli oraz tekstur jednostek
Lordz: niektóre elementy tekstur i modeli jednostek
Ogniem i Mieczem: niektóre elementy tekstur i modeli jednostek
Wikipedia: informacje na temat polskiej armii
Odpowiedz z cytatem
Zamieszczone przez Salvo
) i Prison co po swojemu robił swobodnie. Jam odszedł w marcu, Prison po prostu nie miał co robić, a w końcu modowanie Mu się znudziło. Weź tam nie kręć 